Ayədə işlənən «də`va» sözünün mənası (ayə:5)

«Dua» və «də`va» sözləri eyni kökdən törəyib. Lakin «dua» bir şəxsi «çağırmaq», «də`va» isə iki nəfərin özünü haqq bilməsi nəticəsində dalaşması deməkdir. Çünki onlardan: «Nə üçün dava edirsiniz?» deyə soruşduqda onların hər biri özünə bəraət qazandıraraq haqq olduğunu sübut etməyə çalışacaq.

Kafir və müşriklərə əzab nazil olduqda onlar heç bir həqiqətə əsaslanmadıqlarına görə çarəsizlikdən: «Biz zalımıq!» deməkdən başqa bir söz söyləməzlər. Bu, tövhid yolunun haqq, öz tutduqları yolun isə batil olmasını etiraf etmələri deməkdir.

Xatırlatmalıyam ki, «Ən`am» surəsində iki dəstənin sorğu-sual edilməyəcəklərini qeyd etmişdik. Onlardan biri imanı xalis olan şəxslərdir. Belə olduğu təqdirdə, bu mübarək ayədə «Biz həm ümmətləri, həm də onların peyğəmbərlərini sorğu-sual edəcəyik» cümləsini necə başa düşmək olar? Cavab olaraq qeyd etməliyəm ki, bu ayədə peyğəmbərlərin sorğu-suala çəkiləcəklərində məqsəd peyğəmbər göndərilməsini inkar edən kafirlərin peyğəmbərlərin şəhadət verməsi ilə susdurulmalarıdır. Çünki Mütəal Allah peyğəmbərlərin din və şəriəti kafirlərə çatdırdıqlarını yaxşı bilir.

Ərəsati-məhşərin müxtəlif məqamları vardır. Həmin məqamların birində Mütəal Allah buyurar: «Vaqifuhum innəhum məs`ulun — Onları (günahkarları) saxlayın, sorğu-suala çəkiləcəklər.» Digər bir məqamda buyurar: «Fəyauməizin lə yus`əlu an zənbihi insun va lə cən — Həmin gün heç bir insan və cin etdiyi günahlar barədə sorğusual olunmayacaq.» Bu iki ayənin arasında ziddiyyət yoxdur. Çünki birinci ayə insanların qəbirdən qalxaraq Ərəsati-məhşərə gəldikləri zamana, ikinci ayə isə günahkarların cəhənnəmə daxil olduqdan sonrakı vaxta aiddir.